Dümen, aslında doğrudan bir gemiyi döndürmez. Daha ziyade geminin nasıl döndüğüne dair süreci başlatır.
Peki ama dümen gemiyi döndürmüyorsa süreç tam olarak nasıl işliyor?
Bu süreci anlamak için dümenin nasıl çalıştığını daha detaylı incelememiz gerekiyor.
Diyelim ki gemi, sancak yönüne dönmek istiyor. O sırada dümen, sancak tarafına doğru hareket ettirilir. Dümen bu konuma geldiğinde, üzerine kaldırma kuvveti etki eder.
Kuvvet, geminin iskele tarafına doğru yanlamasına ivme kazanmasına sebep olur. Yani dümenin açılması, gemiyi doğrudan sancak yönüne çevirmez; tersine, geminin iskele tarafı hafifçe yükselir.
Bu durum, dönüş hareketine nispeten sınırlı etkiye sahip olduğu için çoğu zaman fark edilmez. Ancak küçük sallanma, geminin dönüş hareketini başlatan kritik adımdır.
E o zaman gemiyi döndüren nedir?
Aslında dümenin yarattığı sürüklenme açısı, geminin hareket yönünde küçük değişikliğe sebep olur. Küçük yönlendirme, geminin su üzerindeki hidrodinamik etkileşimlerini değiştirir ve asıl dönüş hareketini başlatır.
Dümenin sancak tarafına çevrilmesi, iskele tarafında su moleküllerine kuvvet uygular. Bu su molekülleri, doğal eylemsizlikleri nedeniyle gemi gövdesine karşıt bir kuvvet uygular.
Eylemsizlik kuvveti, her zaman hareketin ters yönünde olduğu için gemi gövdesini sancak yönünde iter.
Kuvvet, iki ana bölüme ayrılabilir: biri geminin kıç tarafına, diğeri ise baş tarafına etki eder.
Bu durum, suyun gemi etrafında nasıl bir denge arayışına girdiğini ve eylemsizlik kuvvetinin, geminin yer değiştirmesinin büyüklüğü kadar büyük olduğunu gösterir.
Güçlü kuvvet, geminin hidrodinamik momentini etkileyerek gemiyi döndürmeye yeterlidir.
Hidrodinamik moment, dümen tarafından oluşturulan momentle aynı yönde olup geminin sancak tarafına dönmesine yardımcı olur.
Dümen açısı, momentleri sabit tutar. Dümen orta konuma getirildiğinde ise önce dümen kuvveti kaybolur ve ardından sürüklenme açısı azalır. Böylece dönüş hareketinin durmasına neden olur.
Okuduğunuz bu bilgilerden sonra gemilerin ne kadar karmaşık yapıya sahip olduğunu düşünebilirsiniz. Açıkçası pek de haksız sayılmazsınız…
İlginizi çekebilecek diğer gemi içeriklerimiz:
